Areaal
Het verspreidingsgebied van Sympetrum fonscolombii omvat het Middellandse-Zeegebied, Zuidoost- Europa, Afrika, het Midden-Oosten, het Indisch subcontinent en loopt oostwaarts door tot China en Japan. In Europa komen populaties van S. fonscolombii noordwaarts voor tot Midden-Frankrijk en Zuid-Duitsland. Ten noorden hiervan is ze vooral een invasiesoort, onder meer in Ierland, Schotland, de Benelux, Noord-Duitsland en Polen. Al verschillende jaren werd in Noordwest-Europa voorplanting vastgesteld maar het is niet duidelijk of de populaties daar blijvend zijn.
Waarnemingen
mannetje
@Erik Moonen
Verspreiding in België (2006)
Vrij zeldzaam. Tot 1990 kwam de soort enkel als zeldzame mediterrane invasiesoort in België voor. De huidige verspreiding geeft dan ook eerder die plaatsen weer waar er regelmatig naar libellen wordt gekeken. Ook wordt S. fonscolombii opgemerkt op plaatsen die frequent door vogelkijkers worden bezocht zoals de Gentse Kanaalzone en de haven van Zeebrugge. Sinds 1990 werd voortplanting vastgesteld op een tiental plaatsen in Vlaanderen en op enkele sites in Wallonië.
Evolutie van de verspreiding
De eerste waarnemingen van de Zwervende heidelibel dateren uit de 19de eeuw, toen ze op een 10-tal plaatsen werd waargenomen. Volgens Selys was ze in die tijd zeldzaam en kwam ze slechts plaatselijk voor. Heel uitzonderlijk werden grote aantallen gezien zoals in 1859 te Brussel en Longchamps-sur-Geer. In de eerste helft van de 20ste eeuw zijn er geen waarnemingen en uit de periode 1950-1979 zijn er slechts 6 records bekend. In 1984 en 1989 werd de soort telkens op 2 plaatsen waargenomen. Pas sinds 1991 zijn er jaarlijks gegevens en op sommige plaatsen werden er meerdere dieren (max. 50 ex.) waargenomen. In 1996 was er een grote invasie van S. fonscolombii in Noordwest-Europa en sindsdien is de frequentie van het aantal waarnemingen sterk gestegen.
vrouwtje
@Erik Moonen
Habitat
Omdat S. fonscolombii hier aan de noordrand van haar areaal voorkomt, verkiest ze als voortplantingsplaats relatief warme en ondiepe plassen zoals pas gegraven vijvers, groeven en ondiepe eutrofe plassen die maar weinig water bevatten en die ‘s zomers vaak droogvallen. De oevervegetatie is meestal slecht ontwikkeld en drijvende waterplanten ontbreken. Zwervende dieren worden aan allerlei, zowel stilstaande, voedselrijke tot voedselarme plassen als aan langzaam stromend water waargenomen.
Fenologie
Waarnemingen van de Zwervende heidelibel dateren van eind mei, uitzonderlijk al begin mei, tot half oktober en zijn vooral afhankelijk van het weer, best aanhoudend warm weer dat gepaard gaat met zuiden- of oostenwind. Een eerste piek situeert zich in de voorzomer, begin juni tot begin juli en een tweede kleinere piek valt in de nazomer (augustus tot september). In het Middellandse-Zeegebied heeft deze soort 2 tot 3 generaties per jaar waarbij individuen die in april/mei zijn uitgeslopen bij ons in juni worden waargenomen. De nazomerwaarnemingen hebben soms betrekking op dieren die zich hier in diezelfde zomer hebben voortgeplant. Uiterste data zijn 2 mei en 12 oktober.
Literatuur
Dijkstra & van der Weide (1997), Lempert (1997), Goffart (1999), Paternoster (2002).