19/08/2024
Veertien jaar na de Europese Rode Lijst van Libellen (2010) publiceerde de Europese Commissie vorige week een volledig herwerkte versie. De EuropeanRed List of Dragonflies & Damselflies (Odonata).Measuring the pulse of European biodiversity werd gecoördineerd door INBO-wetenschapper Geert De Knijf, en biedt belangrijke inzichten rond de bedreigingen voor en kennis van deze insectengroep, en formuleert aanbevelingen voor het beleid.
Van de 146 beoordeelde soorten is 21% bedreigd, wat neerkomt op een toename van bijna 50% sinds 2010. Bovendien stelden de experts vast dat 12% bijna bedreigd is, wat betekent dat ze in de nabije toekomst waarschijnlijk zullen evolueren naar een bedreigde status. De situatie is nog nijpender voor soorten die enkel en alleen in Europa voorkomen, van die groep is niet minder dan 42% bedreigd en 21% bijna bedreigd.
De aanwezigheid en toekomstperspectieven van Europese libellen en waterjuffers hangen nauw samen met de kwaliteit en de beschikbaarheid van zoetwaterhabitats, zowel stromend als stilstaand. Vervuiling, wateronttrekking, klimaatverandering en slecht beheer van waterpartijen en het omliggend landbiotoop behoren tot de grootste bedreigingen. Dit is des te meer het geval voor soorten die specifieke eisen stellen aan hun voortplantingsbiotoop om hun levenscyclus te voltooien.
De toegenomen wateronttrekking voor de landbouw en meer en intensere lange droogteperiodes leiden tot verlies van geschikt leefgebied in het hele Middellandse Zeegebied. Tegelijkertijd hebben soorten die afhankelijk zijn van voedselarme wateren te lijden onder eutrofiëring door de landbouw, wateronttrekking en grondwaterdaling, hogere temperaturen én lange droogteperioden. De combinatie van deze factoren heeft de afgelopen tien jaar geleid tot een aanzienlijke afname met 29% van alle Europese libellen en waterjuffers.
Er zijn verschillende initiatieven nodig om de huidige bedreigingen en afnemende trends tegen te gaan. Geert De Knijf licht toe: “Monitoring en regionale coördinatie van onderzoeksinspanningen zijn nodig om de huidige hiaten in de kennis op te vullen. Het herstel en goed beheer van beken en rivieren, vooral in het Middellandse Zeegebied, zou een prioriteit moeten zijn, samen met een passend beheer van wetlands, vooral kleine voedselarme plassen. Zowel lokale planning als regionale beleidsvorming spelen een cruciale rol in deze inspanningen.”
Vlaanderen
Van de 29 bedreigde soorten in Europa, komen er niet minder dan 14 voor in Vlaanderen. Hiervan zijn de venglazenmaker (foto), de zwarte heidelibel (foto) en de geelvlekheidelibel bedreigd. Acht soorten zijn kwetsbaar, waaronder Kempense pareltjes als de speerwaterjuffer, de maanwaterjuffer, de venwitsnuitlibel en de steenrode heidelibel. Verder zijn er nog 3 soorten, zoals de bandheidelibel bijna bedreigd.
Opvallend is dat bijna alle soorten die typisch zijn voor onze heide- en veengebieden bedreigd zijn in Europa. Dat stelden we ook al vast in de Vlaamse Rode Lijst van Libellen. Belangrijkste reden is de eutrofiëring door onder andere stikstofdepositie van onze vennen, in combinatie met de effecten van klimaatsverandering.
