oktober 2021
Libellen vormen een goede indicator om te zien hoe goed, of slecht, het gesteld is met de biodiversiteit van zoetwatergebieden. Die gebieden staan de laatste tijd zwaar onder druk, en met name in West- en Centraal-Azië. Om de bescherming van zoetwaterfauna te bevorderen hebben Naturalis Biodiversity Center, De Vlinderstichting en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) gewerkt aan een overzicht van de verspreiding van de libellen in dit kwetsbare gebied.
Ben je geen lid, dan kan je deze speciale editie ook aankopen in de JNM winkel te Gent, het enige verkooppunt in België.
JNM Winkel open van dinsdag t.e.m. vrijdag van 14u. tot 18u. En elke eerste zaterdag van de maand van 10u. tot 18u.
JNM Winkel en JNM vzw, Jeugdbond voor Natuur en Milieu vzw
Kortrijksepoortstraat 192, 9000 Gent
ON: 0413892466, RPR Gent, BE0413892466
www.jnm.be/winkel |
Klimaatverandering, en de toegenomen vraag naar water voor landbouwgrond en menselijk gebruik, hebben ertoe geleid dat zoetwatergebieden sterk in biodiversiteit zijn afgenomen. Dit geldt in het bijzonder voor grote delen van West en Centraal Azië, waar leefgebieden rond deze wateren van nature al schaars zijn. Omdat kennis over de verspreiding van zoetwaterfauna van belang is voor de bescherming en behoud van aquatische leefgebieden, is er deze week een libellengids uitgebracht.
Extra bescherming
De gids, genaamd Atlas of the dragonflies and damselflies of West and Central Asia, is het resultaat van een internationale samenwerking van auteurs en libellenwaarnemers uit een groot aantal landen. De atlas beschrijft de verspreiding van alle 175 soorten libellen die ooit in één van de 24 landen van West- en Centraal-Azië, inclusief het Midden-Oosten, werden waargenomen.
Libellen behoren samen met vissen tot de best onderzochte diergroepen in zoetwater, en zijn een belangrijke indicatorgroep voor de diversiteit en kwaliteit van zoetwatergebieden. En met het boek is het bijvoorbeeld mogelijk om gebieden aan te wijzen die vanwege het voorkomen van bedreigde soorten extra bescherming verdienen.
Mix van soorten
De libellenfauna van het gebied bestaat uit een mix van soorten uit Europa en noordelijk Azië (Palaearctische soorten), soorten uit tropisch Afrika, en soorten uit tropisch Azië aangevuld met woestijnsoorten. In enkele regio’s komen soorten voor met een klein verspreidingsgebied; dit in combinatie met de achteruitgang van hun leefgebied en verdroging door klimaatverandering kan leiden tot de uitsterving van de soorten. “Het gaat daarbij onder meer om soorten die beperkt zijn tot de berggebieden van het Zuidwesten van Saudi-Arabië en Jemen, en soorten die grotendeels beperkt zijn tot Israël en Libanon”, vertelt Kalkman.
Politieke instabiliteit in delen van de regio is een complicerende factor bij de bescherming. Zo is de libellensoort Jemenitische glazenmaker slechts bekend van acht locaties in de bergen van Jemen. Van deze soort zijn geen foto’s bekend en van zijn leefgebied weten we weinig meer dan dat ze gevonden is bij stromend water tussen de 1900 en 2800 meter hoogte.
Toekomstige verspreiding
De gids wordt gepubliceerd als supplement van het tijdschrift Brachytron van de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie en de Libellenvereniging Vlaanderen. Een groot deel van de oplage wordt bovendien gratis verspreid onder biologen en natuurbeschermers in het Midden-Oosten en Centraal-Azië. Daarnaast zijn de gegevens beschikbaar gemaakt via GBIF zodat de informatie zoveel mogelijk beschikbaar is voor gebruik. Naturalis gebruikt de data momenteel voor het modelleren van de impact van klimaatverandering, om zo de toekomstige verspreiding van de soorten in deze regio voor het jaar 2050 en 2100 in te schatten.
Tekst: Vincent Kalkman, Naturalis Biodiversity Center & Geert De Knijf (INBO)
Figuur
De Syrische beekjuffer is een voorbeeld van een soort waarbij biotoopvernietiging en in toenemende mate klimaatsverandering voor een sterke achteruitgang hebben gezorgd. Paul Schrijvershof
Oman, Wadi Ash Shab. In grote delen van het Midden Oosten en Centraal Azië is water van nature schaars. Klimaatverandering kan daardoor al snel leiden tot het verdwijnen van deze biotoop. Oman, Wadi Ash Shab. Geert De Knijf
Rode zonnewijzer. Volwassen libellen zijn niet alleen mooi maar zijn ook een handige indicator voor de kwaliteit van zoetwater. Robert Ketelaar